อาการไอ – สาเหตุ และการรักษาเบื้องต้น

เมื่อร่างกายของเราเกิดติดเชื้อไวรัสหรือเรียกกันคุ้นหูว่า ‘ไข้หวัด’ สิ่งที่จะเกิดขึ้นกับร่างกายของเราคือ น้ำมูกไหล, คัดจมูก, เจ็บคอ, เสียงแหบ, มีไข้, เหนื่อย และอีกในหลายเคสจะมี ‘อาการไอ’ ร่วมด้วย ซึ่งจริง ๆ แล้วอาการเหล่านี้จะไม่ได้รุนแรงอะไรมากมาย แต่อาการต่าง ๆ ในเบื้องต้นจะทำให้เราเกิดความรำคาญหรือรู้สึกอยู่ไม่เป็นสุข

สาเหตุของอาการไอ ?

1. ไวรัสและแบคทีเรีย ⁽¹⁾

ไวรัสและแบคทีเรียติดเชื้อบริเวณทางเดินหายใจ อย่างเช่น ไข้หวัดทั่วไปและไข้หวัดใหญ่ โดยการไอจากไวรัสส่วนใหญ่แล้วจะกินเวลาประมาณ 2 – 3 วัน หรือในบางรายอาจถึง 1 สัปดาห์ครับ แต่สำหรับคนที่ติดเชื้อไขหวัดใหญ่อาจนานขึ้นเล็กน้อย และบางครั้งจำเป็นต้องใช้ยาปฏิชีวนะร่วมด้วย

2. ร่างกายพยายามกำจัดสิ่งแปลกปลอม ⁽²⁾

เมื่อคุณอยู่ในบริเวณที่มีฝุ่นหรือควัน ร่างกายจะผลิตเมือกหรือเสมหะออกมาเพื่อป้องกันไม่ให้สิ่งสกปรกเหล่านั้นเข้าสู่ร่างกาย จนในที่สุดทางเดินหายใจก็จะเกิดการอุดตัน เป็นผลให้เกิดปฎิกริยาตอบสนองนั่นคือการไอ เพื่อที่จะเคลียร์ทางเดินหายใจให้ปลอดโปร่งนั่นเองครับ

3. สูบบุหรี่ ⁽³⁾

หลายคนคงทราบกันดีอยู่แล้วครับว่าควันจากบุหรี่เป็นอันตรายต่อทางเดินหายใจและปอดของเรามาก ๆ ยิ่งถ้าสูบบ่อยมากแค่ไหน อาการไอก็ยิ่งมากขึ้นจนเกิดอาการเรื้อรัง ทั้งนี้เสียงไอที่เป็นผลมาจากการสูบบุหรี่จะมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ที่ฟังแล้วรู้ได้ทันทีเลยว่าเป็นการไอจากบุหรี่

4. หอบหืด ⁽⁴⁾

ไอจากหอบหืดพบบ่อยได้ในเด็ก ซึ่งเราสามารถเช็กอาการไอจากโรคนี้ได้ง่าย ๆ เพราะมันจะมาพร้อมกับเสียง “วี๊ด…” ในทุกครั้ง ซึ่งการรักษาก็จะต้องใช้เครื่องช่วยหายใจ ทั้งนี้ในหลาย ๆ เคสจะหายจากโรคหอบหืดเมื่อเด็กเริ่มโตขึ้นครับ

5. ยา ^(5-6)

มีตัวยาในบางตัวที่ส่งผลข้างเคียงทำให้เราเกิดการไอได้ โดยเฉพาะยาในกลุ่ม ACE ซึ่งมักจะใช้ในการรักษาความดันโลหิตสูงและภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ อย่างเช่น

• ลิซิโนพริล
• อีนาลาพริล

* อาการไอจะหายไปเองเมื่อมีการหยุดใช้ยา

อาการไอมี กี่ประเภท? และอาการไอที่เป็นอยู่คืออะไร ?

เมื่อมีสิ่งแปลกปลอมเข้าไปขัดขวางบริเวณทางเดินหายใจ ไม่ว่าจะเป็น เสมหะหรือน้ำมูก ควัน สารก่อภูมิแพ้ ระบบประสาทจะทำการส่งสัญญาณไปยังสมอง จากนั้นสมองจะสั่งการให้กล้ามเนื้อบริเวณหน้าอกและหน้าท้องเกิดการหดตัว จนร่างกายเกิดการขับลมออกมาหรือที่เรารู้จักกันว่า ‘อาการไอ’ ครับ

1. ไอมีเสมหะ

ไข้หวัดมักจะทำให้เราเกิด ‘ไอมีเสมหะ’ และมาพร้อมกับอาการอื่น ๆ อย่าง

• คัดจมูก
• น้ำมูกไหลลงคอ
• ความเหนื่อยล้า

เมื่อเกิดอาการไอมีเสมหะคุณจะรู้สึกเหมือนกับมีบางสิ่งบางอย่างติดอยู่บริเวณช่องคอ รวมไปถึงอาจจะมีเสมหะไหลขึ้นมาบริเวณช่องปากของเราอีกด้วย ซึ่งอาการนี้จะอยู่กับเราประมาณ 3 – 8 สัปดาห์ ส่วนระยะเวลาการไอก็ขึ้นอยู่กับว่าสาเหตุการเกิดนั้นมาจากอะไร อย่างเช่น

• ไข้หวัด หรือ ไข้หวัดใหญ่
• ปอดบวม
• หลอดลมอักเสบเฉียบพลัน
• โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง
• โรคหืด

2. ไอแห้ง

ไอแห้งจะไม่มีเสมหะร่วมด้วยครับ แต่มันจะมีอาการคันหรือจั๊กจี๊บริเวณคอ ซึ่งกระตุ้นให้เราเกิดการไอ ทั้งนี้อาการไอแห้งมักจะเกิดจากการอักเสบหรือระคายเคืองบริเวณทางเดินหายใจ รวมไปถึงการรักษาก็จะยากและมีกินระยะเวลานานกว่าการ ‘ไอมีเสมหะ’ อาการไอแห้งในเด็กและผู้ใหญ่ จะอยู่กับร่างกายไปหลายสัปดาห์หลังจากที่ไข้หวัดหรือไข้หวัดใหญ่หายไป นอกจากนี้มันอาจเกิดจากสาเหตุอื่น ๆ ได้ อย่างเช่น

• กล่องเสียงอักเสบ
• ทอนซิลอักเสบเฉียบพลัน
• เจ็บคอ
• ไซนัส
• โรคหอบหืด
• ครู้ป (การอักเสบบริเวณเยื่อบุทางเดินหายใจ)
• สัมผัสกับมลพิษทางอากาศ เช่น ฝุ่นละอองหรือควัน

วิธีรักษาอาการไอให้หายได้เร็วยิ่งขึ้น

อาการไอมีวิธีในการรักษาหลายอย่างครับ โดยหากอาการไม่ได้รุนแรงอะไรมากมาย คุณสามารถที่จะรักษาได้ด้วยตนเองภายในบ้าน แต่ถ้ารู้สึกว่าอาการไอไม่ดีขึ้นเลยแม้แต่น้อย หรืออาการหนักขึ้น จึงค่อยไปพบแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อทำการรักษาอย่างถูกต้อง

วิธีการรักษาอาการไอด้วยตัวเอง

เสริมหมอนอีกหนึ่งชั้น เพื่อให้ศีรษะของเราสูงขึ้น กลั้วคอด้วยน้ำอุ่นและเกลือ เพื่อขจัดเสมหะและอาการไอให้ดีขึ้น ทำให้คอเกิดความชุ่มชื้นด้วยการดื่มน้ำให้เพียงพอ เพิ่มน้ำผึ้งและขิงลงไปในน้ำชาร้อน ๆ จากนั้นดื่มเข้าไป ซึ่งตรงนี้จะช่วยบรรเทาอาการไอและทำให้ทางเดินหายใจโล่ง ใช้ยาแก้ไอ อย่างเช่น ยาอมแก้ไอ, สเปรย์แก้ไอ หรือยาน้ำแก้ไอ

รักษาอาการไอกับแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ

คุณหมอจะทำการวินิจฉัยอาการไอด้วยการฟังเสียงไอและสอบถามอาการเพิ่มเติมจากคุณ หากอาการไอของคุณมาจากสาเหตุของแบคทีเรียหรือไวรัส คุณหมอจะจ่ายยาปฏิชีวนะให้รับประทานเป็นเวลาต่อเนื่องประมาณ 1 สัปดาห์ เพื่อรักษาอาการไอให้หายขาด แต่ถ้าหากแพทย์ยังไม่สามารถระบุอาการไอได้ อาจจำเป็นจะต้องตรวจเพิ่มเติม ดังนี้

• เอกซเรย์ปอดว่ามีปัญหาหรือไม่ ?
• ตรวจเลือดและผิวหนัง หากมีข้อบ่งชี้ว่าอาจเกิดการแพ้
• เช็กและวิเคราะห์จากเสมหะ ว่ามาจากแบคทีเรียหรือวัณโรคหรือเปล่า ?

ดังนั้นถ้าอาการไอของใครกินระยะเวลานานกว่าปกติ หรือรักษาด้วยตัวเองที่บ้านแล้วไม่ดีขึ้น ผมแนะนำให้คุณไปพบคุณหมอ เพื่อที่จะรักษาให้อาการไออย่างถูกต้องและทราบถึงสาเหตุการไออย่างแท้จริง

References :

1. Cough and viruses in airways disease: Mechanisms
2. Respiratory symptoms and intensity of occupational dust exposure
3. Effect of smoking on cough reflex sensitivity in humans
4. Cough and Asthma
5. ACE inhibitor-induced cough and bronchospasm. Incidence, mechanisms and management
6. Enalapril-induced cough
7. Dextromethorphan
8. Pseudoephedrine—Benefits and Risks